بررسی اثر کودهای بیولوژیک و ورمی‌کمپوست بر برخی از خصوصیات بیولوژیکی و کیفیت اسانس گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare Mill) در خرم‌آباد

چکیده مقدمه: استفاده از کودهای بیولوژیک به‌منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی و افزایش عملکرد گیاهان یک مسئله مهم در جهت حرکت به سمت کشاورزی پایدار می‌باشد. برای بهبود خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک می‌توان از مواد آلی مثل کمپوست و ورمی‌کمپوست و میکروارگانیسم‌های بهبوددهنده رشد گیاه استفاده نمود. برای کاهش این مخاطرات باید از منابع و نهاده‌هایی استفاده کرد که علاوه‌بر تأمین نیازهای غذایی فعلی گیاه، باعث پایداری سیستم های کشاورزی در دراز مدت نیز منجر شود. مواد و روش‌ها: این تحقیق به‌صورت بلوک‌های کامل تصادفی با هفت تیمار در 3 تکرار طی سال زراعی 1394 در مزرعه تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل 1) شاهد (بدون تیمار کودی)، 2) باکتری ازتوباکتر (گونه Azotobacter chroococcum)، 3) باکتری سودوموناس (گونه Pseudomonas putida)، 4) ازتوباکتر + سودوموناس، 5) ترکیب ورمی‌کمپوست (2 تن در هکتار) + ازتوباکتر + سودوموناس، 6) ترکیب ورمی‌کمپوست (4 تن در هکتار) + ازتوباکتر + سودوموناس، 7) ترکیب ورمی‌کمپوست (6 تن در هکتار) + ازتوباکتر + سودوموناس بوده است. صفاتی از قبیل ارتفاع گیاه، وزن ریشه،  قطر ساقه، عملکرد اسانس و خصوصیات کیفی اسانس از قبیل آنتول، فنکون، استراگول و لیمونن مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج: نتایج نشان داد که استفاده از کودهای بیولوژیکی و ورمی‌کمپوست تاثیر معنی‌داری بر صفات اندازه‌گیری شده داشته است. مطابق نتایج، بیشترین ارتفاع گیاه (8/104 سانتی‌متر), وزن ریشه (68/76 گرم در مترمربع)، قطر ساقه (66/3 میلی‌متر)، عملکرد اسانس (63/12 کیلوگرم در هکتار) استراگول (76/5 درصد) و لیمونن (90/4 درصد) در تیمار ترکیب ورمی‌کمپوست (6 تن در هکتار) + ازتوباکتر + سودوموناس بدست آمد، در حالی‌که کمترین میزان آن‌ها در تیمار شاهد مشاهد شد. هم‌چنین بیشترین میزان آنتول (32/56 درصد) و فنکون (76/7 درصد) از تیمار شاهد (بدون استفاده از هیچ کود) بدست آمد. نتیجه‌گیری: به‌طور‌کلی کودهای بیولوژیک و ورمی‌کمپوست بر بعضی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد اسانس و بعضی خصوصیات کیفی اسانس دانه رازیانه تاثیر مثبت داشته است. کاربرد این تیمارها از طریق مهیا نمودن آب و عناصر غذایی برای گیاه و باعث توسعه ریشه گیاه و در نهایت افزایش خصوصیات ذکر شده می‌شود. واژه های کلیدی: کودهای بیولوژیک، ورمی‌کمپوست، خصوصیات مورفولوژیکی، اسانس، رازیانه